- από την παρουσίαση του βιβλίου "Η Πόλις - Μυθιστορηματική ανθρωπογεωγραφία της Λάρισας" του Μάκη Λαχανά στο Χατζηγιάννειο Πνευματικό Κέντρο το Φθινόπωρο του 2009 με τον ποιητή Κώστα Λάνταβο και το φιλόλογο Στέργιο Υψηλό -
Ο πόλεμος, η κατοχή , ο εμφύλιος, ο ψυχρός πόλεμος αναγκάζουν πολλούς πληθυσμούς της υπαίθρου να μετακινηθούν στη Λάρισα, η οποία από μια πόλη λίγων χιλιάδων κατοίκων εκτινάσσεται σε τριψήφια νούμερα σε διάστημα τριών δεκαετιών. Η κατάσταση αυτή δημιούργησε μια «πόλη σε εκκρεμότητα», μια πόλη “χωρίς κοινωνία” με την έννοια ότι οι περισσότεροι κάτοικοί της είναι φερτοί, είναι ή νιώθουν ξένοι, είναι αναγκασμένοι να ζουν εδώ αλλά στη συνείδησή τους δεν αυτοκαθορίζονται ως Λαρισαίοι. Με τέτοιο κοινωνικό αμάλγαμα (το οποίο η Λάρισα είχε ξαναζήσει έντονα τα πρώτα τριάντα χρόνια του ελεύθερου βίου της) δεν είναι δυνατό να παραχθεί εκείνο το πνευματικό κλίμα που θα διευκολύνει την καλλιέργεια των γραμμάτων και την πολιτισμική ανάπτυξη. Για την παραγωγή της λογοτεχνίας δεν χρειάζονται μόνο οι δημιουργοί και τα μεγάλα έργα, απαιτούνται και οι κοινωνικές και πολιτικές διαδικασίες που θα ευνοούν τη διάχυση του λόγου και της δημιουργίας (περιοδικά, κλίμα, επικοινωνία, συμμετοχή, διεπαφές κλπ).
Στη Λάρισα της περιόδου 1945-1967 οι μεταπολεμικοί λογοτέχνες της έζησαν και δημιούργησαν αποκομμένοι, ξεροκέφαλοι κι επίμονοι μέσα σε μια - συχνά αφόρητη- κοινωνική μοναξιά. Αρκετοί δημιουργοί έφυγαν (ή μάλλον δραπέτευσαν) προς τα μεγάλα αστικά κέντρα, όπως ο Γιάννης Νεγρεπόντης και ο Κώστας Τσιρόπουλος. Εδώ, στην άγρια επαρχία του μετεμφυλίου, έμειναν ο μεγαλύτερος σε ηλικία Δαμιανός Βουλγαράκης, η Βασιλική Παπαγιάννη και ο Μάκης Λαχανάς. Αυτό όμως είχε το τίμημα. Υπόφεραν κι έφτασαν - τρόπος του λέγειν - να «μισήσουν» την πόλη τους. Ωστόσο δεν θα διστάσουν. Είναι αυτοί που θα καταγράψουν και θα καταγγείλλουν στο έργο τους τον «επαρχιωτισμό», τη “μικρόνοη ηθική” και τον ραγδαία ανερχόμενο «μικροαστισμό» της νεόπλουτης πόλης του κάμπου.
Βέβαια η Βασιλική Παπαγιάννη (όπως επίσης κι ο Δαμιανός Βουλγαράκης και ο Γιώργος Α. Χατζηλάκος αργότερα) θα επηρεαστούν στη θεματική τους από τη θεσσαλική αντίσταση και θα προσχωρήσουν σε μια λογοτεχνία της μαρτυρίας την οποία και αναδεικνύουν από το βίωμα στη γραφή.
Ο μόνος από τους Λαρισινούς της μεταπολεμικής γενιάς που μένει στη Λάρισα και δεν προσχωρεί στη λογοτεχνία της μαρτυρίας είναι ο ψυχίατρος Μάκης Λαχανάς τον οποίο ο ποιητής Σωτήρης Παστάκας δεν δίστασε να τον μνημονεύσει ως το λογοτεχνικό αντίστοιχο του φωτογράφου Τάκη Τλούπα. Πρόκειται για μια σημαντική προσωπικότητα στο χώρο της λογοτεχνίας της Λάρισας και όχι μόνο για το έργο του καθαυτό αλλά και για την συμβολή του στην έκδοση του περιοδικού «Σπαρμός» το οποίο θα αποτελέσει πραγματική ρήξη με το «μίζερο» παρελθόν των περιοδικών της Λάρισας.
Το Δεκέμβρη του 1976 εκδίδεται το πρώτο τευχίδιο του περιοδικού στο τυπογραφείο του Ντίνου Γκιζελή. Ο ψυχίατρος Μάκης Λαχανάς θα το πρωτοεκδώσει με τον υπότιτλο «Μηνιαία Τοπική Επιθεώρηση» (1976-1981), κατόπιν ως «Δίμηνη Γενική Επιθεώρηση» (1982-1983) και τελικά ως «Δίμηνο περιοδικό Τέχνης» (1985). Η μεταβολή στον υπότιτλου του περιοδικού σημαίνει επακριβώς την πορεία του : από ένα περιοδικό που παρουσιάζει και σχολιάζει τα τοπικά πολιτιστικά δρώμενα παρέχοντας ωστόσο αρκετό χώρο στην πρωτότυπη δημιουργία, μετατρέπεται σε ένα καθαρά λογοτεχνικό περιοδικό. Ειδικά η δεύτερη περίοδος του περιοδικού - η πλέον γόνιμη λογοτεχνικά - ανοίγει το δρόμο στις κατοπινές προσπάθειες . Εκτός από το Μάκη Λαχανά, γράφουν οι Βασιλική Παπαγιάννη, η Λένα Γουργιώτη, η Βάσσα Σολωμού Ξανθάκη, ο Τάκης Τλούπας, ο Κώστας Περραιβός, ο Κώστας Τσιάνος., ο Ηλίας Κουρτζής, η Λίνα Καράμπα, , ο Νίκος Κύρκος, ο Δαμιανός Βουλγαράκης, ο Μόσχος Λαγκουβάρδος… Ήδη από τα ονόματα που αναφέρονται διαπιστώνει κανείς ότι το περιοδικό “Σπαρμός” λειτουργεί σα γέφυρα συνενώνοντας διαφορετικές γενιές (στο τευχίδιο Μαίου Ιουνίου 1985 δημοσιεύει ο νεώτερος Κωστής Γκιμοσούλης ). Για πρώτη φορά παρουσιάζεται το λαρισινό δυναμικό σε τέτοια έκταση. Παράλληλα ο Σπαρμός εξαιτίας της παιδείας του εκδότη του πετυχαίνει κάτι ιδιαίτερα σημαντικό: είναι ένα περιοδικό ποιότητας στο οποίο η δημοσίευση δεν γίνεται στη βάση φιλικών σχέσεων αλλά αυστηρών αξιολογικών κριτηρίων. Έτσι ο Λαχανάς καταφέρνει να παρουσιάζει σημαντικές συνεργασίες και συνεντεύξεις (Στέφανος Μπεκατώρος, Αλέξης Ζήρας, Χριστίνα Γιατζόγλου, Ελένη Βαροπούλου, Γιώργος Μανιώτης, Έλενα Χουζούρη, Νανά Ησαία, Γιώργος Μανιώτης, Κώστας Τσόκλης, Γιώργος Ιωάννου κ.α.). Το μεταφραστικό έργο στο «Σπαρμό» βρίσκει ιδιαίτερη θέση. Τα κείμενα που μεταφράζονται υπακούουν σε μια λογική καινοτομίας και γνωριμίας με πρόσωπα και λογοτεχνίες που δεν βρίσκονται σε άλλα ελληνικά έντυπα της ίδιας εποχής: (Dirk Stemler, Jean Cocteau, Jerzy Niemojowski, Thomas Brasch, Tadeus Rozewicz,Wislawa Szymborska, Peter Paul Zahl, Natalia Ginzburg, Hilla Esser, Edith Sittwell, Robert Muzil, Bernard Malamud, Pier Paolo Pasolini κ.α)
Έτσι άνοιξε το δρόμο στο περιοδικό «Γραφή» για την οποία ευθύνεται τα μέγιστα ο Λάνταβος.
Αλλά ο Λαχανάς δεν είναι μόνο «Σπαρμός».
Είναι οι «Αλιγάτορες», είναι η μετάφραση των μονόπρακτων του Beckett, είναι η μετάφραση της «καταιγίδας» του Strindberg, είναι το «Ο Βαζαρέλι είναι εδώ : Τέσσερα μονόπρακτα», είναι το «Χωρίς σύνορα», «Η επιστροφή του Οδυσσέα στο νησί των Φαιάκων» και τώρα «η Πόλη».
Πρόκειται για ένα διανοούμενο με όλη τη σημασία της λέξης: δραστήριος, πολυπράγμων, ανήσυχος, διατήρησε μια στάση κριτικής και αμφισβήτησης απέναντι στην κοινωνική, πολιτική και λογοτεχνική ζωή της Λάρισας γεγονός που τον έφερε συχνά στα όρια του εστετισμού. Διακρίθηκε ως μεταφραστής φέρνοντας σε επαφή τους Λαρισαίους με σημαντικά ονόματα της ξένης (κυρίως της γερμανόφωνης) λογοτεχνίας. Έγραψε θέατρο και παρουσίασε θεατρικό αναλόγιο στη Λάρισα. Δεν δίστασε ακόμη να εκθέσει έργα ζωγραφικής με μεγάλη επιτυχία. Ως πεζογράφος μάλλον αδίκησε τον εαυτό του. Δεν πρόσφερε εκείνα που μπορούσε να δώσει.
Στο σχεδίασμα της λογοτεχνίας της Λάρισας που έχει εκδώσει ο Δήμος (αλλά δεν διακινήθηκε - δεν ξέρω γιατί), έγραφα:
«Ωστόσο υπάρχει ακόμη ανέκδοτο υλικό το οποίο - απόσταγμα μνήμης - αναφέρεται στην πόλη και στους ανθρώπους της. Ελπίζουμε πως θα το δούμε κάποια στιγμή να εκδίδεται.»
Σήμερα χαίρομαι που το παρουσιάζουμε οι τρεις μας, έχοντας εμείς οι παλιότεροι πλάι μας κι ένα νέο φιλόλογο, το Στέργιο Υψηλό, γεγονός που από μόνο του σηματοδοτεί τη συνέχιση της πνευματικής προσπάθειας σε τούτη την πόλη.
Λάρισα 2009 Θωμάς Ψύρρας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου